Regresyon ve Korelasyon Arasındaki Fark Nedir?
Siz hiç anketörlük yaptınız mı? Cevabınız ne olursa olsun hepimiz bunu meslek olarak yapmasak bile gündelik hayatımızda yeni tanıştığımız insanlara istemeden de olsa yapıyoruz. Tabi duyu organlarımızdan gelen girdi veri setleri ile bunu sık sık yaparız…
Şimdi hafif tenha bir parkta olduğunuzu ve bankta sıcak güneşin altında otururken meltem kıvamında tatlı bir esinti hissettiğiniz o anda (romana bağladım :)) karşıdan birisinin size doğru geldiğini hayal edin. Hemen algıların aşağıdaki sorular ile anketörlük yapar.
- Kadın mı? Erkek mi?
- Giyimi kuşam/yürüyüş/duruş nasıl? Zengin, fakir, özgüvenli, sinsi, çelimsiz, delikanlı, artist, deli, sivil polis
- Görünüşte duygu durumu nedir?
- Eyvah çok yakınıma geldi bana vuracak mı? Elini uzatıp tokalaşmak mı isteyecek? Yoksa yanağımdan bir makas mı alacak? (stres hormonu salgılanır kaç ya da savaş!)
Bu yukarıdaki hikayeyi niye anlattım bilmiyorum. Biz konumuza geri dönelim. Regresyon ve korelasyon istatistik ailesinde amca oğullarıdır. Öyle ki bu kuzenler değişkenler arasındaki ilişkiyi açıklama peşindedirler.
Peki nedir onları ayıran temel fark?
İstatistiksel olarak bir metodoloji içinde hareket ettiğimizde öncelikle hipotez aşaması bizim için önemlidir. Örnek hipotezlere bir bakalım.
- Psikolojik sermaye ile iş performansı arasında pozitif yönlü bir ilişki vardır.
- Psikolojik sermayenin iş performansı üzerinde etkisi vardır.
Psikolojik sermayenin ne olduğu ile ilgili bu yazımı okuyabilirsiniz. (Psikolojik Sermaye Nedir?)
Her iki hipotezi okuduğunuzda cümlelerin farklılaştığını görebilirsiniz. İlk hipotezde arada pozitif yönlü bir ilişki olduğu vurgulanırken ikincisinde ise bir değişkenin diğeri üzerinde bir etkisi olduğu ileri sürülmektedir.
Eğer hipotezimizde bir ilişki arıyorsak korelasyona, eğer ki bir etki peşindeysek regresyona bakmamız gerekiyor.
Tabi bu dediklerim sürekli (yaş, gelir, 1 ile 5 arası değerlendirme anketleri etc.) veri yapıları için geçerlidir. Kategorik (cinsiyet vb.) değişkenler için farklı analiz yöntemleri mevcuttur.
Psikolojik sermaye ve iş performansı arasında bir ilişki olup olmadığını almamız için korelasyona bakabiliriz. Ancak buradan çıkan sonuç bize sadece aralarında bir bağlantı olup olmadığını gösterir. Yani Mustafa’nın psikolojik sermayesi arttıkça iş performansı da artmış diyemeyiz. Belki adamın iş performansı arttığı için psikolojik sermayesi arttı nerden bilcez? Korelasyon hangisinin hangisi üzerinde etkisi olduğunu söylemiyor ki. he napcaz şimdi?
O halde ikinci hipotezimize geçiyoruz. Orada bize şiir bir tılsım gibi parlayarak hüzünlü bir etkiden bahsediyor. Yani doğrudan psikolojik sermayenin iş performansı üzerinde bir etkisi vardır iddiası öne sürülüyor. Biz eğer burada bir regresyon analizi yapar ve 0 ile 1 arasında değer alabilen R-Square’miz yüksek çıkarsa evet Musti’nın psikolojik sermayesini artırırsak iş performansı da artar diyebiliriz. Ama ne kadar artar doktor? Derseniz. Orada işler biraz karışıyor. Eğer tüm iş performansını etkileyen faktörleri bilip bunları veri setinde kullanırsak regresyon sonucunda psikolojik sermayenin ne kadarlık bir etkisinin olduğunu az buçuk tahmin edebiliriz. Olsun yine de doğru varsayımları sağlayarak böyle bir çalışma yaptığımızda en azından gerçekten bir etkisi olup olmadığını regresyon ile ölçümleyebiliriz. Sosyal bilimler için çıkan sonuç R-Square (tercihen Adj R-Square) = 0.7 veya üzeri ise bir etki vardır gözü ile bakılıyor. Ancak farklı uygulamalarda bu değer değişiklik gösterebilmektedir.
Doğru varsayımlar nedir aga?
Hipotez testlerimiz için regresyon ya da korelasyon ya da hangi yöntemi tercih ediyorsak o yönteme özgü çeşitli varsayımların yerine getirilmesi gerekebilir. Yani aldık veri setini hemen regresyon yapalım diye bir dünya yok dostum. Bakacaksın veri homojen mi? Normal dağılıyor mu? vb. gibi öncül testler sonucuna göre yöntemin şekillendirilmesi gerekiyor.
Sonuç
Demek ki neymiş; korelasyon ilişkinin varlığını tespit ederken regresyon ise varlığın doğuşundaki etkiye sahip olan özün etkisini ortaya çıkarırken kullanılıyormuş (felsefe böyle bir şey).
